Kunst verbroedert. Kunst brengt samen.

Hewler, 17 november 2008 (Rudaw/INTERVIEW) Kunst verbroedert. Kunst brengt samen. Het krachtigste wapen op de wereld is kunst, volgens de regionale overheid in het zuiden van Koerdistan (Irak). De zogenoemde KRG (Kurdistan Regional Government) is sinds 1991 semi-autonoom over een groot deel van dit stuk Koerdistan. Het heeft een eigen regering, een eigen parlement en zelfs een eigen president. Van de vele verschillende ministeries die de KRG ook kent vond Rudaw het het meest interessant u eens kennis te laten maken met het ministerie voor Cultuur. Minister Falakkadin Kakeyi, intellectueel, journalist en historicus beantwoordde onze brandende vragen.

Door Sidar Bengin Epozdemir

Het interview komt in een tijd waar onduidelijkheid is over de positie van minister Kakeyi. Volgens de laatste berichten zou de minister nog altijd willen aftreden, maar de komende dagen zullen uitwijzen waarom er tegenstrijdige berichtgevingen zijn.

Belangrijkste wapen kunst

Bedankt voor uw tijd. De eerste vraag: waarom een ministerie voor kunst en cultuur? En waarom is de Koerdische benaming ‘ministerie voor Intellectualiteit’?

Met de benaming zijn we een tijdje al bezig. Inderdaad, ministerie voor Cultuur past misschien beter bij onze benaming. Maar als ik in het algemeen zou moeten zeggen waar we ons mee bezighouden is dat kunst, literatuur, taal en –tot op zekere hoogte- journalistiek. Maar kunst is voor ons ontzettend belangrijk. De Koerden beleven sinds jaar en dag al revoluties. De gewapende strijd is er altijd geweest. Sinds het jaar 1180 al. Op dit moment is de situatie in Koerdistan zo dat een deel ervan, het zuiden, een beetje vrij is. Ik zeg ‘een beetje’, omdat er nog steeds problemen zijn. Wij geloven dat voor dit tijdperk voor de Koerden het belangrijkste wapen kunst is. Of het nu muziek is, theater, film of de schilderkunst.

Dus u presenteert ook de kunst en cultuur van over de grens. Van Koerden die in Turkije, Iran en Syrië leven?

Van Koerden in het algemeen inderdaad. Laten we nu eens muziek nemen. Recentelijk was er een festival in Finland waar we bij aanwezig waren met een Koerdisch orkest uit Oost-Koerdistan, een muziekgroep uit Noord-Koerdistan en een zanger uit het zuiden. Met andere woorden proberen we inderdaad alle delen van Koerdistan te vertegenwoordigen in het presenteren van onze cultuur.

Hebben we het goed als we zeggen dat uw ministerie gelooft dat het presenteren van kunst en cultuur de beste manier is om de Koerden met de wereld te doen kennismaken?

Jazeker. Festivals, tentoonstellingen. Ons wapen, tegen terreur, tegen geweld, tegen alle vijanden van Koerdistan is kunst. Kunst is het wapen van dit volk wat al honderden jaren geen eigen staat heeft. Wat was totnutoe al die jaren onze eigen staat? Het was onze taal, het was onze folklore, onze klederdracht, onze muziek en Newroz [Het Koerdische nieuwjaar dat op 21 maart gevierd wordt]. Dit was onze eigen staat, onze eigen cultuur. Cultuur en kunst is ons belangrijkste goed.

Veel mensen hebben kritiek op de hoeveelheid geld die uw ministerie uitbesteed aan festivals en dergelijke activiteiten.

Dat zijn critici die de waarde van de portefeuille van ons ministerie onderschatten. Recentelijk was er een festival ter ere van de grote Koerdische dichter Cegerxwin. Inderdaad, we hebben daar 900 duizend dollar aan besteed en dit is een groot bedrag voor iemand die niet weet waar dat geld naar toe is gegaan. We zijn ook niet in staat overal aan iedereen te vertellen over de kosten en moeite die bijvoorbeeld het maken van een documentaire over het leven van Cegerxwin met zich mee bracht. Noch zijn wij dat met betrekking tot zalen die we hebben moeten afhuren, de boeken van Cegerxwin die we zowel in Arabische letterschrift als in Latijns letterschrift hebben gedrukt of de 400 intellectuelen die we hebben uitgenodigd uit alle delen van Koerdistan. Dit is allemaal belangrijk, maar kost ook geld.

Cultureel festival wordt nationaal congres

Maar dat zijn inderdaad wel een hele hoop intellectuelen, waarom?

Dat zal ik uitleggen. Ja, inderdaad, dit festival was ter ere van Cegerxwin, ter ere van zijn werk. Het werd besproken, de verschillende deelnemers debatteerden over zijn erfenis. Maar wat belangrijker was misschien: de politieke situatie in geheel Koerdistan kwam ook aan bod. Want de mogelijkheden om je cultuur te beleven als Koerd zijnde is verbonden aan de eventuele vrijheden die je wel of niet hebt. Met andere woorden, wat begon als het festival ter ere van Cegerxwin werd uitgebreid en werd ook de ideale gelegenheid voor een nationaal congres voor drie dagen lang. Maar helaas onderschatten de critici de waarde hiervan. Critici hebben het recht alles in de gaten te houden en hun werk te doen, maar laat ze eerst zichzelf goed op de hoogte stellen van waar het geld naar toe is gegaan en waar niet. Ik zeg niet dat er fouten zijn gemaakt, dat er minpunten zijn. Maar de festivals zijn van grote waarde voor ons werk hier.

Dezelfde critici beweren ook dat de regering te ‘gastvrij’ is en gasten zoals deelnemers en/of sprekers bij festivals van alle gemakken voorziet en alle kosten op zich neemt.

Het klopt dat we bij dergelijke festivals veel gasten krijgen. In het verleden hadden we er moeite mee grenzen te stellen, omdat dit voor ons schaamtevol was. De Koerd is gastvrij en hoort niet nadat het werk af is de gast de deur te wijzen. Maar op een gegeven moment ging het tever. Nu hebben we principes gesteld. We heten onze gasten welkom, we behandelen ze ook als gasten, maar we vertellen ze aan het begin al bijvoorbeeld: “U bent hier voor vier dagen. Voor die periode bent u onze gast. Daarna moet u zelf in de kosten voorzien.” En dit is ook buitengewoon normaal. Ik ben totnutoe misschien wel meer dan honderd keer naar het buitenland gegaan voor conferenties, bijeenkomsten en festivals. Drink je in het westen een glaasje meer dan normaal, dan wordt dat ook gewoon in rekening gebracht.

Dit heeft dan misschien te maken met gewenning? Het is nog niet zo lang dat Koerden het voor het zeggen hebben in uw regio.

Gewenning aan de nieuwe situatie inderdaad. Het budget waarmee we werken is niet ons geld, niet mijn geld: het is het geld van het volk. We moeten ons hier bewust van zijn bij alles wat we doen.

“Nieuwe wet beschermt journalisten juist”

Al een geruime tijd wordt er in Koerdistan gediscussieerd over de nieuwe wet op de journalistiek. Het regionale parlement heeft deze omstreden wet aangenomen, maar president Barzani heeft het voorstel teruggestuurd, vanwege journalisten die ontevreden waren over de nieuwe wetgeving. [Inmiddels is de wet van kracht.]Wat brengt deze nieuwe wetgeving de gemiddelde journalist in Zuid-Koerdistan?

Sinds 1992 hebben we al het idee een wet op de journalistiek tot stand te brengen. We stelden het project samen met de journalistieke vakbonden voor aan de president en die gaf groen licht voor een wetsvoorstel. Hierna hebben we er drie dagen over gesproken in het parlement. Ik was daar als verantwoordelijke minister bij aanwezig. Er waren een aantal bepalingen waar men het niet over eens was. Eén daarvan was een artikel dat het verbood journalisten te arresteren. Ze zouden enkel vervolgd kunnen worden via de burgerlijke rechter. Een andere bepaling die discutabel was er een over ethiek. Journalisten zouden godsdiensten moeten respecteren en hun werk niet op dusdanige manier doen dat de nationale veiligheid in gevaar komt. Maar er is onduidelijkheid over hoeveel deze bepaling de vrijheid van meningsuiting zou beperken.