Van therapie tot 'tekens aan de wand'

Van therapie tot 'tekens aan de wand' door Joeri naanai
Antwerpse galerie De Zwarte Panter exposeert de gedreven werken van autistische kunstenaars
De 25-jarige Kathleen Bosman (r.) maakte een portret van Fred Bervoets waarop de kunstenaar te zien is als een zwarte panter die jenever drinkt, dronken wordt en van kleur verandert.
Precies tien jaar geleden werd in Wilrijk '(W)onderweg' opgericht, een vereniging voor normaal begaafde 16-plussers met autisme. In de academie van (W)onderweg kunnen zij hun artistieke creativiteit botvieren en workshops volgen van professionele kunstenaars als Fred Bervoets, Sara Pessoa en Nick Andrews.DOOR JOERI NAANAIANTWERPEN l Dat die samenwerking boeiende resultaten oplevert, kunt u met eigen ogen vaststellen in de Antwerpse galerie De Zwarte Panter, waar de 'outsiderkunst' van de (W)onderweggers in dialoog treedt met het werk van Bervoets en diens collega's.Fred Bervoets, enfant terrible van het Antwerpse kunstwereldje en huiskunstenaar van De Zwarte Panter, voelt zich naar eigen zeggen "helemaal thuis" in de (W)onderweg Academie. "Net als ik, bruisen de (W)onderweggers van energie. En net als hen, ben ook ik wat wereldvreemd", vertelt Bervoets terwijl hij ons in de galerie rondleidt langs Zwervers in de geest, de jubileumexpo van (W)onderweg. "Ik geef al vijf jaar regelmatig schilderles aan de cursisten van de (W)onderweg Academie en doe dat met veel plezier. In plaats van mijn artistieke visie aan hen op te dringen, probeer ik in hun denk- en leefwereld te komen en te begrijpen wat hen beweegt. Vervolgens geef ik praktische en technische tips waarmee ze hun eigen artistieke visie beter tot hun recht kunnen laten komen. Dat levert heel persoonlijke, vrije en dus sterke kunstwerken op. Geloof me: er zitten straffe gasten tussen." Een van hen is de 25-jarige Kathleen Bosman. "Autisme is aangeboren", vertelt ze schuchter. "Maar als kind wist ik niet eens dat ik autisme had. Ik merkte wel dat ik 'anders' was dan de andere kinderen. Zo bleef ik tijdens een loopwedstrijd gewoon staan nadat het startschot gegeven was. Ik was blijkbaar de enige die gemerkt had dat het een valse start was." Mensen met een 'autismespectrumstoornis' beschikken vaak over een heel gevoelige waarneming. "Ze zien, horen, ruiken, voelen of proeven doorgaans beter dan wij", weet Katrien Monballiu, coördinator van de (W)onderweg Academie. "Daarom richten ze zich vaak op details die anderen niet eens opmerken. En die sterk ontwikkelde zintuiglijkheid draagt natuurlijk bij tot hun expressiviteit."Kathleen schreef zich acht jaar geleden in aan de (W)onderweg Academie. Sindsdien tekent, schildert, etst en boetseert ze er minstens eenmaal per week: "Ik heb heel wat vooruitgang geboekt. Vroeger schilderde ik veel wilder, ongecontroleerder. Een uiting van mijn verwarring. Nu voel ik me veel beter. Ik teken en schilder nu veel verhalender." Bervoets beaamt: "Haar stijl is sterk geëvolueerd, toegankelijker geworden. Maar ze maakt nog steeds heel persoonlijke werken: eenzame, wereldvreemde tekens die precies daarom zo'n authentieke indruk maken. Wat voor Kathleen begon als een therapeutische vorm van expressie, zijn nu straffe tekens aan de wand."Mensen met autisme leven tot op zekere hoogte in hun eigen wereldje. "Dat hebben ze gemeen met alle kunstenaars", aldus Bervoets. "Ze vertrekken in de eerste plaats vanuit zichzelf." Geen wonder dus dat Kathleen zelden inspiratie zoekt bij professionele kunstenaars: "Ik hou wel van Basquiat en Andy Warhol, maar ik laat me niet rechtstreeks door hen beïnvloeden." Bervoets besluit: "In feite is dat hele onderscheid tussen kunst en outsiderkunst complete onzin. Waar het om gaat, is de creatie van vrije, eigenzinnige werken: de moed hebben om een eenzame pisbloem te schilderen die staat te 'flippen' in een tuin vol rode rozen. Kunst moet mensen laten flippen." "Dit is een portret dat ik van Fred gemaakt heb", zegt Kathleen, wijzend naar een schilderij dat 'Quads' heet. "Ik heb hem afgebeeld als een zwarte panter. De panter drinkt jenever met cola. Fred drinkt dat ook graag (lacht). De panter wordt dronken en verandert van kleur. Ik vind het leuk om in mijn werk dingen te laten gebeuren die eigenlijk niet kunnen: het leven zoals het niet is."Behalve drie doeken van Kathleen Bosman, zijn op de expo Zwervers in de geest nog tientallen andere schilderijen, tekeningen, etsen, sculpturen en foto's van (W)onderweggers te zien. Niet alle werken zijn even sterk, maar 'Autofietsen' en 'Draak uit kasteel", twee merkwaardige doeken van David Kostenbaum, zijn erg intrigerend. "Zo open, zo geraffineerd, zo vreemd: ge kunt er niet naast kijken", aldus Bervoets. Ook de abstracte, sterk opgebouwde composities van Matthias Van Hecke en Dominique Dumortier verraden veel talent. En de robuuste, zelfzekere penseeltoets van Marc Sterckmans doet (met name in zijn zelfportret) denken aan de doeken van de Antwerpse schilder Sam Dillemans. De kunstwerken van de (W)onderweggers werden overigens niet opgesteld in een aparte ruimte, maar hangen tussen de werken van professionele kunstenaars. Een boeiende uitdaging dus om te raden welke door 'outsiders' gemaakt werden en welke niet. Althans, voor wie daar nog wakker van ligt.Zwervers in de geest loopt nog tot 4 mei in galerie De Zwarte Panter, Hoogstraat 70-74, Antwerpen. Meer info: ww.artsite.be/zwartepanter en www.wonderweg.be Fred Bervoets:Waar het om gaat, is de creatie van vrije, eigenzinnige werken. Kunst moet mensen laten flippenPublicatiedatum : 2008-04-29Sectie : Cultuur